Theàter, Sproch ùn Kultur

120 Johr Elsassertheàter

nfàngs XIX. Johrhùndert sìn fìr 's erste Mol klàri Sprochwandùnge ìm Vollik ànkùmme. Die wü sìch ìn de Hochsproch üsgedrùckt hàn sìn ìn de Làndsprochler fremd vorkùmme. D'Màcht ùn d'Beàmte hàn ìm Elsàss frànzeesch gered. Mànschi, häuptsachli Fräue üs de Berjergsellschàft hàn sìch noch ùnd noch àn die so genannt Edelsproch gawandt. Doch ìsch ìm Vollik 's Elsasserditsch d'heim gsìn. Die ditsch Hochsproch het sìch debi äu e Plàtz gfùnde. Mìt de Ewersetzùng von de Bìwel vom Lüther hàn sìch die Schrìftdialekte àls meh von dere nej Sproch getrannt gfühlt. Die Geistlische Herre ùn die àlle wo sìch àls "besseri" vorgsellt hàn, die so genannte Edellitt hàn sìch garn ìn de Hochsproch üsgedrùckt, so dàss m'r sie, ìn so finere ùn elegànte Àrt güet het kenne erkanne. Der Mode het sìch nàtierlig noch 'em 70. Krieg, wo 's Elsàss àn d' ditsch Nàtion gebùnde wùrd, entwìckelt.

Die Tràdition von de volkstìmmlige Lustspiel, so wie die "Frauenbasengespräche" ìsch do debi von mànche àls meh àls grob ùn vülgäri "Kleinkunst" gschätzt. Bis hit noch sìn viel Forscher ewerhäupt von àllem wàs ìn de friehjere Volksproch gedìcht ùn ìn de tràditionnel Landsproch ùf de Bühne vorgfiert ìsch wore, gàr nìt interessiert ùn die elsassisch Theàtergschìcht fìnd bi dene Litt sine Ursprùng bim Georg Daniel Arnold bekànnt dùrich sine "Pfingstmontag". In dem Warik kànn m'r trotzdem e Entwìcklùng von de tràditionnelle Theàterfàxe ìn e nowleri Kùnst fìnde. D' frànzeesch Theàteràrt mìt Warik vom e bekànnte Molière sìn bekànnt ùn gschätzt, dann sie ware äu ìn Strùssbùrig vorgfiert.

Die Trannùng vom Vollig ìn sin're "Kleinkùnst" ìsch nàdierlig noch viel ärjer vorkùme wo 's ditsche Reich dùrich 's Hochditsche wo äu d'Sproch von de Gottesdienst ìsch gsìn, àls e nowler Theàterüsdrùck vorkùmme ìsch. D'Schüel ùn de Mode hàn devìr gsorigt, dàss die Elsasser üs àlle Gsellschàftschichte die offiziel Nàtionsproch züem verstehn bekùmme. Ùf dem Gleis het 's Elsasserditsch gelìdde, soo dàss m'r het kenne befìrchte, dàss die sìch àls meh von de Hochsproch losst üslesche. D'Elsasser stehn hitzetàjs in de salb Zàng. Doodefìr hàn mànschi gsorigt : In Martin ùn Lienhart ìhr "Wörterbuch der elsassischen Mundarten" (1899) hàn mìr ìn dere Àngst ze verdànke.

Der 70. Krieg het àwer ànderi Folge : M'r het sìch ìn e neji Regierùng müen wande ùn ànpàsse. Die Entwìcklùng von de Industrie ùn von de Modernität, de Inflùss von de Inwohner wo ìn 's Lànd ziehn ùn die Landlit wo ìn d'Vorstädt gehn wohne hàn viel Elsasser ìn e neji Walt gelockt. Bis and's XIX.

Extraits, voir l’article au complet dans notre revue « D’Heimet 227 »

...............................................................................................................................................................................................

Prochain Culte en alsacien

Gottesdienscht ùf Elsassisch

Sùnndig 15. Septamber 2019 àm 9 Ühr 30

Sùnndig 1. Dezamber 2019 àm 9 Ühr 30

ìn dr Sànkt Michaels Kìrich

vù Wihr, ìn Horbourg-Wihr/Horwri-Wihr

Office Interreligieux à l'Ecomusée (UNGERSHEIM)

Dimanche  6 Octobre à 15 h